Na zaproszenie Institute of European Studies, University of California, Berkeley, prof. UG dr. hab. Tomasz Tadeusz Koncewicz wygłosił wykład "Eastern Europe and the Time of Democratic Reckoning. Quo vadis?"
27 kwietnia 2016 r. na zaproszenie Institute of European Studies i Institute of Slavic, East European and Eurasian Studies, University of California, Prof. UG dr. hab. Tomasz Tadeusz Koncewicz, 2015-2016 Fulbright Visiting Professor, Berkeley Law School, wygłosił wykład na temat obecnego kryzysu demokracji w Europie Wschodniej, w tym w Polsce.
W swoim wystąpieniu prof. Koncewicz analizował sytuacje w Polsce z perspektywy podstawowych zasad europejskiego porządku prawnego i roli prawa nie tylko w budowaniu systemów demokratycznych, ale przede wszystkim w ich podtrzymaniu.
Rozwinął koncepcję "unconstutitional Constitution" argumentując, że prawdziwym raison d'etre integracji europejskiej zawsze było ograniczanie z zewnętrz tradycyjnej swobody państw narodowych i krajowego konstytucjonalizmu, która legła u podstaw tragicznych konfliktów niszczących kontynent europejski w XX wieku. W konsekwencji krajowy większościowy ustawodawca nie korzysta już, jak kiedyś, z nieograniczonej kompetencji ustawodawczej, ale musi postępować zgodnie z wiążącymi wszystkich członków UE meta zasadami europejskiego porządku prawnego i konstytucjonalizmu w postaci demokracji, rządów prawa, praw człowieka, podziału władzy i niezależności sądów. Nawiązując do prac francuskiego politologa P. Rosanvallon'a, Demokracja w XXI wieku nie może być definiowana wyłącznie przez pryzmat wyniku wyborów, ale przede wszystkim przez zobowiązanie większości do respektowania demokratycznych reguł gry, które wiążą wszystkie państwa członkowskie UE. Tymczasem istota Kryzysu demokracji w Polsce, a także na Węgrzech, sprowadza się do demonizowania wyniku wyborów i odczytywania ich jako mandatu do nieskrępowanego działania przez wybrane parlamenty i władzę wykonawczą. W swojej analizie prof. Koncewicz zrekonstruował także nowe rozumienie członkostwa w UE w czasie kryzysu i przypominał fundamentalne elementy prawa europejskiego, które odróżniają je od klasycznego prawa miedzynarodowego.
Swój Wykład podsumował apelem o niepowtarzanie błędów historii, podkreślając, że dzisiaj Integracji europejskiej zagraża po raz kolejny powrót przez państwa do podkreślania swojej wyjątkowości, odrębności, historii i prowadzenia polityki w duchu zgubnego wykluczania i antagonizowania według logiki "my v oni", "dobre państwa v zła Unia".
Nawiazując do poglądów J. Rawlsa, Kryzys demokracji w Polsce uznał za wyraz podważenia europejskiego "overlapping consensus". Prof. Koncewicz wykład zakończył następująco:
"European overlapping consensus should be about the recognition of persistent differences, while acknowledging commitment to the commonly - shared essentials and values. Member states of the EU recognize the influence of others on their decisions and are ready to reconsider our own course of action in light of this external influence. Recognition of persistent differences of citizens living in together in a constitutional regime and the fact of interpretive disagreements among equals should always be underpinned by the readiness to honor our commitments to principles shared by all parties to the initial consensus. Such receptiveness and periodic reconsideration makes the whole European project a discursive enterprise. Is Poland ready to honor its part of the deal that it accepted when joining the EU or, to the contrary, are we witnessing the demise of the European "overlapping consensus"?
Wykład spotkał się z bardzo dużym zainteresowaniem, o czym świadczy ożywiona dyskusja która nastąpiła po jego zakończeniu.
